“Huis gefundeerd op koeienhuiden”. Feit of fabel?

Bij Quattro Expertise horen we uitdrukking regelmatig tijdens onze bouwkundige opnamen, trillingsmetingen en deformatiemetingen. We bezoeken woningen om schade te voorkomen of om duidelijkheid te verschaffen over de bouwkundige staat van het pand. Gesprekken over trillingen zijn dan vaak onvermijdelijk. Mensen delen hun ervaringen en bezorgdheid: “De vorige keer rinkelden de kopjes in de kast!” en “Zelfs de radiatoren trilden in hun beugels!” Begrijpelijk, want men maakt zich terecht zorgen over de impact van bouwwerkzaamheden en de mogelijke “zware” trillingen die deze met zich meebrengen.

De aanname

Vervolgens horen we de bekende uitspraak: “Mijn huis is gefundeerd op koeienhuiden.” Dit is de overtreffende trap van bezorgdheid. Impliciet geven mensen hiermee aan dat dit geen goede combinatie is met trillingen. En dat is begrijpelijk, als je het letterlijk neemt. Een fundering op koeienhuiden klinkt niet als een degelijke basis om een gebouw op te dragen. Wij zouden er ook niet gerust op zijn. Maar hoe is dit hardnekkige verhaal ontstaan? Is het waarheid of is het een mythe, waar iedereen zijn eigen versie van kent en van generatie op generatie wordt doorgegeven?

Vanuit grondmechanisch – en technisch oogpunt heeft een koeien- of ossenhuid uiteraard geen dragende functie. Een slappe leren lap, ook al zou het in de in meerdere lagen toegepast, is ongeschikt om er een woning op de funderen, laat staan een oude middeleeuwse kerk. De Nederlandse Volksverhalenbank (dank Peter Burger) toont 17 passages over verhalende mensen over dit onderwerp. Weliswaar een hoog sagen en legenden gehalte, maar het staat er echt. Het komt dus ergens vandaan.

Historisch onderzoek

Vanuit een grondmechanisch en technisch oogpunt heeft een koeien- of ossenhuid uiteraard geen dragende functie. Een slappe leren lap, zelfs als deze in meerdere lagen wordt toegepast, is ongeschikt als fundering voor een woning, laat staan voor een oude middeleeuwse kerk. Op de Nederlandse Volksverhalenbank vinden we maar liefst 17 passages waarin mensen dit verhaal vertellen. Hoewel het een hoog gehalte aan sagen en legenden heeft, staat het er echt. Het verhaal moet dus ergens vandaan komen.

Verder historisch onderzoek

Verder onderzoek op internet levert verschillende krantenartikelen op met koppen als “Bouwen op huiden: een hardnekkige mythe” en “Een dijk op huiden? Onmogelijk!” Ook zijn er interessante artikelen te vinden van bouwhistorici en bouwpathologen, zoals het artikel “Van staal tot koeienhuid” van Reinoud Boter van Moned. Hierin wordt naast een technische verklaring over de functie van huiden – het droog houden van het opgaand metselwerk, waarbij het metselwerk volledig in huiden zou moeten worden ingepakt – ook een berekening gegeven van het aantal koeien dat nodig zou zijn geweest voor de fundering van een eenvoudige woning: maar liefst 15 koeien!

Een van de verklaringen is een misinterpretatie van een tekst. “Op huyden” (te lezen als “op heden”) is de bouw begonnen, waarbij het woord “huien” werd verward met “heien” en vervolgens verbasterd tot “huyden”. Het artikel eindigt met de quote: “Wel of niet waar, de eerste (koeien)huid onder een fundering moeten we in elk geval nog vinden.” Dit laat in ieder geval niets aan interpretatie over.

De feiten

Andere bronnen, zoals deze, deze en deze, geven ook mogelijke verklaringen voor de verwarring rondom het verhaal van koeienhuiden:

• Fundering op sloophouten planken afkomstig van oude scheepshuiden. Deze planken werden gelegd op meerdere korte geheide houten paaltjes.
• Het tegengaan van optrekkend grondwater in het opgaand metselwerk.
• Fundering die begon op “huyden” (in de zin van “heden”) en verbasterd werd tot “huyden”.
• Koeienhuiden onder kerken als vorm van bouwoffer tegen negatieve energie uit de aarde.
• Koeienhuiden als vorm van bouwbelasting, geïnd door de Romeinen.
• Een funderingslaag van schuin gestapelde blokken klei die werd aangeduid met het woord “huid”.

Conclusie:

Het moge duidelijk zijn dat een fundering op koeienhuiden technisch gezien een fabel is. Vanuit historisch perspectief is het echter begrijpelijk dat dit volksverhaal blijft voortbestaan en als waarheid wordt beschouwd op basis van mondelinge overlevering. Zoals de heer ir. P. Meijers van de TU Delft terecht opmerkt: “Terwille van de romantiek van het vakgebied grondmechanica moet het verhaal dat middeleeuwse kerken op koeienhuiden zijn gebouwd in stand worden gehouden.”

Hier laten we het bij. Totdat iemand het tegendeel bewijst.

Kunnen wij jou helpen bij jouw fundering?

Heb jij vragen over jouw eigen fundering? Of je bent benieuwd of er risico’s zijn per type fundering. Dan kun je al je vragen kwijt bij onze collega Mathijs! Zijn contactgegevens zijn onderaan de pagina te vinden!